Thuế là gì? Cá nhân và tổ chức cần đóng loại thuế nào?
Thuế là một khái niệm quen thuộc trong đời sống hàng ngày. Nó thường được hiểu là khoản tiền mà cá nhân hoặc tổ chức phải nộp vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ thuế là gì, có những loại thuế nào và vai trò thực sự của thuế trong nền kinh tế.
Trong bài viết này, Vân Nguyên Edubiz sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thuế là gì, phân biệt các loại thuế phổ biến tại Việt Nam, đối tượng nộp thuế và những thông tin quan trọng khác mà bạn không nên bỏ qua.
Thuế là gì?
Thuế là gì?
Thuế là khoản tiền bắt buộc mà cá nhân hoặc tổ chức phải nộp cho Nhà nước nhằm đảm bảo hoạt động điều hành, phát triển xã hội và duy trì các dịch vụ công. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, thuế là công cụ tài chính quan trọng trong việc điều tiết kinh tế và tái phân phối thu nhập.
Mỗi công dân, doanh nghiệp đều có nghĩa vụ nộp thuế theo quy định. Khoản thu này không mang tính đối giá. Tức là người nộp thuế không nhận lại trực tiếp dịch vụ tương ứng từ Nhà nước.
Vai trò của thuế trong nền kinh tế
Vai trò của thuế trong nền kinh tế
Thuế đóng vai trò then chốt trong việc vận hành nền kinh tế, cụ thể:
- Góp phần vào ngân sách Nhà nước để phục vụ chi tiêu công như y tế, giáo dục, an ninh quốc phòng…
- Điều tiết hoạt động sản xuất – kinh doanh: Thông qua chính sách thuế, Nhà nước có thể khuyến khích hoặc hạn chế một số ngành nghề, lĩnh vực.
- Thúc đẩy hoặc hạn chế tiêu dùng: Một số sắc thuế như thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào hàng hóa không khuyến khích tiêu dùng (rượu, bia, thuốc lá…).
- Tạo công bằng xã hội: Người thu nhập cao nộp thuế nhiều hơn, người thu nhập thấp được miễn hoặc giảm thuế.
Bên cạnh đó, đối với người dân, thuế đóng vai trò như sau:
- Điều tiết nhu cầu tiêu dùng của người dân:
- Khi thuế tăng: Giá sản phẩm và dịch vụ sẽ tăng theo do doanh nghiệp phải cộng thêm phần thuế vào giá bán. Điều này làm giảm khả năng chi tiêu của người dân. Đặc biệt là các đối tượng có thu nhập thấp. Từ đó khiến nhu cầu tiêu dùng giảm sút và ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh tế.
- Khi thuế giảm: Giá hàng hóa, dịch vụ có xu hướng giảm hoặc ổn định, giúp người tiêu dùng tiết kiệm chi phí và tăng khả năng mua sắm. Điều này góp phần kích thích tiêu dùng nội địa, thúc đẩy sản xuất – kinh doanh và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
- Đảm bảo sự công bằng và bình đẳng xã hội:
- Người có thu nhập cao sẽ phải chịu thuế. Ngược lại, người có thu nhập thấp sẽ chịu mức thuế thấp theo quy định.
- Các đối tượng có thu nhập thấp hoặc khó khăn sẽ được hưởng các chính sách miễn giảm thuế.
Phân biệt các loại thuế phổ biến hiện nay
Hiện nay, hệ thống thuế Việt Nam gồm nhiều loại, trong đó có những sắc thuế chính như sau.
| Loại thuế | Đối tượng áp dụng | Đặc điểm |
| Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) | Cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công, đầu tư, kinh doanh, chuyển nhượng…Cụ thể:
– Công dân Việt Nam ở nước ngoài. – Công dân Việt Nam sinh sống tại lãnh thổ Việt Nam. – Đối tượng nước ngoài có thu nhập từ Việt Nam. |
Đánh vào phần thu nhập vượt ngưỡng chịu thuế theo quy định của pháp luật. |
| Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) | Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh tại Việt Nam | Tính trên nguồn thu tổng thu nhập của doanh nghiệp |
| Thuế giá trị gia tăng (VAT) | Tổ chức, cá nhân sản xuất – kinh doanh hàng hóa, dịch vụ tại Việt Nam | Áp dụng dựa trên khoản phát sinh tăng thêm/ chênh lệch hàng hóa, dịch vụ từ sản xuất, lưu thông đến người tiêu dùng. |
| Thuế tiêu thụ đặc biệt | Các doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đặc biệt như: rượu, bia, thuốc lá, ô tô, Vũ trường, karaoke, massage, casino, sân golf, xổ số,… | Đánh vào hàng hóa, dịch vụ không thiết yếu hoặc có tác động không tốt đến sức khỏe và xã hội. |
| Thuế xuất nhập khẩu | Tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa | Đánh vào hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu để điều tiết cán cân thương mại và bảo vệ sản xuất trong nước. |
| Thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất | Cá nhân, tổ chức khai thác tài nguyên hoặc sử dụng đất đai | Đánh vào việc khai thác tài nguyên thiên nhiên hoặc sử dụng đất đai. |
Phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu
| Tiêu chí | Thuế trực thu | Thuế gián thu |
| Khái niệm | Là loại thuế mà người nộp thuế cũng là người chịu thuế. | Là loại thuế mà người nộp thuế không phải là người chịu thuế cuối cùng. |
| Loại thuế áp dụng | – Thuế thu nhập cá nhân (TNCN).
– Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN). |
– Thuế giá trị gia tăng (VAT).
– Thuế tiêu thụ đặc biệt. |
| Ưu điểm | – Thu đúng đối tượng, đúng năng lực nộp thuế.
– Tăng tính công bằng. |
– Dễ thu, quản lý thuận tiện.
– Áp dụng rộng rãi cho mọi ngành, lĩnh vực. |
| Hạn chế | – Khó quản lý, dễ xảy ra tình trạng trốn thuế. | – Làm tăng giá bán, ảnh hưởng đến người tiêu dùng, đặc biệt người thu nhập thấp. |
Ai là người phải nộp thuế?
- Cá nhân: Người có thu nhập từ tiền lương, kinh doanh, đầu tư… phải kê khai và nộp thuế TNCN.
- Hộ kinh doanh: Phải nộp thuế khoán hoặc kê khai theo tháng/quý tùy quy mô.
- Doanh nghiệp: Nộp nhiều loại thuế như TNDN, VAT, thuế môn bài, thuế xuất nhập khẩu…
Mức phạt khi trốn thuế hoặc kê khai sai thuế
Mức phạt khi trốn thuế hoặc kê khai sai thuế
Các hành vi trốn thuế hoặc kê khai sai thuế là vi phạm pháp luật. Nó gây thất thu ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến tính công bằng trong môi trường kinh doanh. Theo quy định, người/tổ chức vi phạm có thể bị xử phạt như sau:
- Phạt tiền: Áp dụng theo tỷ lệ phần trăm trên số tiền thuế trốn hoặc khai sai, tùy mức độ vi phạm.
- Truy thu thuế: Người vi phạm buộc phải nộp lại toàn bộ số thuế còn thiếu hoặc đã trốn nộp trước đó.
- Xử lý hình sự: Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, có yếu tố cấu thành tội phạm, cá nhân hoặc đại diện doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự.
Thuế luôn là một trong những vấn đề phức tạp và gây nhiều áp lực cho doanh nghiệp. Với hệ thống luật thuế thường xuyên thay đổi, cả cá nhân lẫn tổ chức kinh doanh đều cần liên tục cập nhật để đảm bảo tuân thủ pháp luật và tránh rủi ro.
Thay vì mất nhiều thời gian tự tìm hiểu, các nhà quản lý, kế toán trưởng hoặc chủ doanh nghiệp có thể lựa chọn tham gia khóa học ngắn hạn tại Vân Nguyên Edubiz – ví dụ như chương trình “Kế toán thuế & BHXH – Tối ưu chi phí, kiểm soát rủi ro hiệu quả”. Tại đây, học viên sẽ được hướng dẫn trực tiếp bởi chuyên gia thuế giàu kinh nghiệm, giúp nắm bắt nhanh chóng các quy định mới và áp dụng hiệu quả vào thực tiễn doanh nghiệp.
Cách để thực hiện nghĩa vụ thuế đúng luật
Cách thức thực hiện nghĩa vụ thuế theo đúng luật
Theo quy định tại Điều 56 Luật Quản lý thuế, người nộp thuế nộp tiền thuế cho ngân sách nhà nước tại các địa điểm sau:
– Kho bạc Nhà nước.
– Cơ quan quản lý thuế nơi tiếp nhận hồ sơ khai thuế của tổ chức, cá nhân.
– Tổ chức được cơ quan quản lý thuế ủy nhiệm thu thuế của tổ chức, cá nhân.
– Ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng khác và tổ chức dịch vụ theo quy định của pháp luật.
Người nộp thuế có thể tiến hành nộp thuế bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản cho Kho bạc Nhà nước, cơ quan quản lý thuế hoặc tổ chức được ủy nhiệm thu thuế cấp chứng từ thu tiền thuế.
Người nộp thuế có thể nộp thông qua hình thức sau:
- Tự kê khai thuế: Sử dụng phần mềm kê khai do Tổng cục Thuế cung cấp.
- Thuê đơn vị kế toán uy tín: Hỗ trợ trọn gói khai báo, quyết toán thuế.
- Tuân thủ hóa đơn, chứng từ: Xuất đúng hóa đơn, lưu trữ hợp lệ, tránh bị phạt do sai sót giấy tờ.
Thuế là công cụ điều tiết quan trọng của Nhà nước, giúp xã hội phát triển bền vững và công bằng. Vân Nguyên Edubiz mong rằng bài viết đã giúp bạn hiểu được câu hỏi thuế là gì và cá nhân, tổ chức nào cần đóng thuế. Mỗi cá nhân, tổ chức cần có hiểu biết cơ bản và thực hiện đúng nghĩa vụ thuế để tránh rủi ro pháp lý. Đồng thời góp phần xây dựng đất nước.
