Quản trị tài chính là gì? Vai trò, nguyên tắc và quy trình

Tài chính doanh nghiệp không phải là những mảnh ghép riêng lẻ. Mà là một hệ thống gắn kết chặt chẽ giữa các hoạt động như lập kế hoạch, phân bổ nguồn vốn, kiểm soát dòng tiền và đánh giá hiệu quả. Trong đó, quản trị tài chính chính là mắt xích quan trọng giúp kết nối và điều phối toàn bộ hệ thống tài chính, tạo nên một bức tranh tài chính tổng thể, minh bạch và hiệu quả cho doanh nghiệp. Trong bài viết này, Vân Nguyên Edubiz sẽ chia sẻ chi tiết và dễ hiểu nhất về quản trị tài chính. Bài viết sẽ giúp các nhà lãnh đạo áp dụng ngay vào doanh nghiệp.

Quản trị tài chính là gì?

Quản trị tài chính là quá trình lập kế hoạch,thực thi, kiểm soát và giám sát các hoạt động liên quan đến nguồn lực tài chính sẵn có (bao gồm việc quản lý tiền mặt, quản lý nợ và tín dụng, quản lý đầu tư và quản lý tài sản) nhằm đạt được lợi tức đầu tư (ROI). 

Quản trị tài chính giúp nhà lãnh đạo sử dụng dòng tiền hiệu quả, đưa ra quyết định đúng đắn để tăng lợi nhuận, giảm rủi ro và phát triển bền vững.

Mục tiêu chính của quản trị tài chính là tối đa hóa giá trị doanh nghiệp và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về tài chính.

Các công việc chủ yếu của quản trị tài chính bao gồm:

• Đánh giá tình hình tài chính và định giá doanh nghiệp
• Dự báo nhu cầu vốn, huy động vốn và sử dụng hệ thống đòn bẩy
• Quản trị vốn, tài sản, chi phí – doanh thu – lợi nhuận của doanh nghiệp.

Quản trị tài chính doanh nghiệp có vai trò gì

Kiểm soát tài chính của các hoạt động kinh doanh, sản xuất 

Thông qua việc phân tích các chỉ tiêu tài chính, doanh nghiệp có thể đảm bảo tiền thu vào – chi ra hợp lý. Đồng thời, luôn kiểm soát được nguồn lực để doanh nghiệp hoạt động ổn định.

Các chỉ tiêu quan trọng cần phân tích:

• Kết cấu tài chính;
• Khả năng thanh toán;
• Chỉ tiêu đặc trưng về hoạt động, sử dụng các nguồn lực tài chính;
• Chỉ tiêu đặc trưng về khả năng sinh lời.

Kích thích và điều tiết hoạt động kinh doanh

Quản trị tài chính không chỉ đóng vai trò trong công việc quản lý thu – chi. Việc quản trị tốt dòng tiền sẽ có ý nghĩa  quan trọng để kích thích và điều tiết hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Khi tài chính được Giám đốc tài chính (CFO) hay các nhà lãnh đạo quản trị đúng cách, nó sẽ là “đòn bẩy” giúp:

• Tăng năng suất thông qua đầu tư đúng vào công nghệ, con người, máy móc.
• Tăng lợi nhuận nhờ sử dụng vốn hiệu quả, cắt giảm chi phí không cần thiết.
• Điều tiết hoạt động bằng cách phân bổ lại ngân sách cho những bộ phận hoạt động tốt. Hạn chế vốn với các hoạt động kém hiệu quả.

Kiểm soát chặt chẽ các hoạt động kinh doanh của tổ chức

Thông qua việc theo dõi các hoạt động tại doanh nghiệp như chi tiêu tiền hàng ngày hay phân tích các chỉ tiêu tài chính, nhà quản trị có cái nhìn tổng thể về toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp.

Đặc biệt, nhờ vào thu thập dữ liệu tài chính và phân tích kỹ lưỡng, người quản lý có thể đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận, phát hiện sớm các vấn đề tồn đọng như thất thoát chi phí, hiệu suất thấp hoặc vượt ngân sách.

Giúp đưa ra quyết định hợp lý về các khoản đầu tư và tài trợ

Lập kế hoạch tài chính chỉ là bước khởi đầu. Quan trọng hơn cả, nhà quản trị tài chính cần đưa ra các quyết định thực thi hiệu quả, lựa chọn đúng phương pháp và thời điểm để triển khai các kế hoạch đã đề ra.

Nhà lãnh đạo cần xác định các khoản đầu tư và tài trợ hợp lý, bao gồm:

• Đầu tư vào tài sản cố định như nhà xưởng, máy móc thiết bị. 
• Nâng cấp công nghệ sản xuất để tăng năng suất, giảm chi phí. 
• Phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực làm việc. 

Tất cả các khoản đầu tư cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên khả năng sinh lời, mức độ rủi ro và nhu cầu thực tế của thị trường.

Khi tài chính được quản trị tốt, doanh nghiệp sẽ đạt được tỷ suất lợi nhuận tăng trưởng phù hợp với mức đầu tư, tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Nguyên tắc quản trị tài chính doanh nghiệp

Trade-off: Rủi ro càng cao – lợi nhuận càng cao

Trong lĩnh vực tài chính, mọi quyết định đầu tư hay tài trợ đều gắn liền với rủi ro. Thông thường, lợi nhuận kỳ vọng càng cao thì mức độ rủi ro đi kèm cũng càng lớn – đây chính là nguyên tắc “TRADE-OFF” cơ bản mà bất kỳ nhà quản trị tài chính nào cũng phải hiểu rõ.

Vai trò của CFO hay nhà quản trị tài chính không phải là né tránh rủi ro. Mà là quản lý và kiểm soát rủi ro một cách hiệu quả. Khi quy trình đánh giá và kiểm soát rủi ro được xây dựng bài bản, chặt chẽ, doanh nghiệp có thể giảm thiểu thiệt hại và tối ưu hóa lợi nhuận trong giới hạn an toàn.

Giá trị thời gian của tiền tệ

Khi doanh nghiệp phân bổ hoặc đầu tư khoản tiền lớn, không chỉ cần cân nhắc chi phí cơ hội. Mà còn phải tính đến sự thay đổi giá trị của tiền theo thời gian.
Các yếu tố như lạm phát, lãi suất, rủi ro từ thị trường có thể khiến giá trị thực của tiền tệ bị giảm sút nếu không được sử dụng hiệu quả. 

Vì vậy, khi đầu tư và đưa ra các quyết định tài chính, doanh nghiệp cần đánh giá kỹ giá trị hiện tại ròng (NPV) và các chỉ số tài chính liên quan để đảm bảo dòng tiền tương lai mang lại lợi ích lớn hơn giá trị hiện tại bỏ ra.

Tác động của thuế

Thuế không chỉ là nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp đối với Nhà nước. Mà còn là một công cụ quản lý và điều tiết kinh tế quan trọng.

Thuế có thể là đòn bẩy giúp doanh nghiệp hoạt động tốt hơn. Nhưng cũng có thể là rào cản khiến doanh nghiệp khó phát triển trên thị trường. Vậy nên, các nhà quản trị cần hiểu rõ và cập nhật liên tục về chính sách thuế. 

Để rút ngắn thời gian tìm hiểu và được giảng giải trực tiếp từ chuyên gia, các nhà lãnh đạo có thể tham gia các khóa học ngắn hạn tại Vân Nguyên Edubiz như “Kế toán thuế & BHXH – Tối ưu chi phí, kiểm soát rủi ro hiệu quả”.

Tận dụng đòn bẩy tài chính

Sẽ có nhiều rào cản nếu chỉ sử dụng lượng vốn có giới hạn của chủ sở hữu để đầu tư phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Để tối ưu hóa lợi nhuận, vốn vay hay đòn bẩy tài chính sẽ là một yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy hiệu quả kinh doanh song đồng thời nếu sử dụng không hiệu quả nó cũng là gánh nặng tương ứng cho bản thân doanh nghiệp.

Luôn có phương án dự phòng

Sẽ luôn cần có phương án đối với những trường hợp khẩn cấp không lường trước được. Hãy luôn duy trì các quỹ tiết kiệm dự phòng để có thể lưu trữ các dịch vụ bảo hiểm sẽ giúp bạn vượt qua những tai nạn bất ngờ. Việc duy trì các khoản dự phòng cũng giúp bạn phòng ngừa những rủi ro. Đồng thời, quản lý được những tác động mà rủi ro đó mang lại. Những rủi ro tài chính là tình huống bất ngờ có thể phá hỏng các mục tiêu dài hạn.

Quy trình quản trị tài chính 

Quản trị tài chính doanh nghiệp có vai trò quan trọng tạo nên nền tảng tài chính ổn định. Một số vai trò của công việc này có thể kể đến như sau.

Lập kế hoạch và dự trù ngân sách

Muốn quản trị giỏi, nhà lãnh đạo cần có kế hoạch phù hợp với tình hình của doanh nghiệp để thực hiện hiệu quả. Để tạo được một bản kế hoạch chuẩn và chi tiết, vai trò của nhà quản trị tài chính sẽ cần theo dõi các hoạt động tài chính trong quá khứ thông qua việc chuẩn bị và phân tích báo cáo tài chính. Các báo cáo này ghi nhận những giao dịch tài chính của công ty. Nó cho biết:

• Công ty lãi hay lỗ bao nhiêu tiền dựa vào báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.
• Cấu trúc của tài sản và nợ dựa vào bảng cân đối kế toán.
• Dòng tiền đến và đi từ đâu dựa vào báo cáo lưu chuyển tiền tệ. 

Khi xây dựng kế hoạch cụ thể, doanh nghiệp có thể thiết lập ngân sách phù hợp tại những thời điểm khác nhau. Bên cạnh đó, ngân sách cũng liên quan đến nhiều bộ phận và có thể thay đổi do biến động của thị trường.

Phân bổ nguồn lực

Sau khi lập kế hoạch tài chính, nhà quản trị cần cân đối và phân bổ nguồn lực hợp lý. Tuy nhiên, không ít người thường bỏ qua hoặc xem nhẹ bước này. Vì họ cho rằng mọi thứ đã được thể hiện đầy đủ trong bản kế hoạch.

Thực tế, việc phân bổ nguồn lực chính là cầu nối giữa kế hoạch và hành động. Nó giúp nhà quản trị xác định rõ:

• Nguồn lực hiện có (tài chính, nhân sự, thiết bị…).
• Nơi cần ưu tiên đầu tư.
• Các khu vực có thể cắt giảm hoặc tối ưu.

Nhờ đó, lãnh đạo doanh nghiệp có thể kiểm soát tốt quá trình triển khai. Đảm bảo các nguồn lực được sử dụng đúng mục tiêu, đúng thời điểm và mang lại hiệu quả tối đa.

Vận hành và giám sát

Giai đoạn này giúp ngăn chặn gian lận và sai sót trong phân bổ vốn. CFO cần đánh giá thường xuyên hoạt động kinh doanh và dòng tiền để phát hiện sớm vấn đề. Đảm bảo quy trình tài chính luôn chính xác, minh bạch và hỗ trợ hoạt động kinh doanh diễn ra liên tục, ổn định.

Đánh giá và báo cáo

Trong quá trình vận hành, nhà lãnh đạo cần thường xuyên đánh giá hệ thống quản trị tài chính để kịp thời điều chỉnh khi cần thiết. Báo cáo tài chính và dữ liệu kế toán là cơ sở quan trọng để đo lường hiệu quả hoạt động và đề xuất cải tiến. Việc này giúp doanh nghiệp quản lý dữ liệu tài chính an toàn, tuân thủ pháp luật và dễ dàng khai thác khi cần.

Chức năng quan trọng của quản trị tài chính với doanh nghiệp

Ước tính yêu cầu về vốn

Nhà quản trị cần xác định doanh nghiệp cần bao nhiêu vốn để duy trì và phát triển hoạt động. Bao gồm vốn lưu động và vốn đầu tư dài hạn.

Xác định thành phần nguồn vốn

Lập kế hoạch về tỷ lệ giữa vốn chủ sở hữu và vốn vay sao cho phù hợp. Cân bằng giữa rủi ro và chi phí sử dụng vốn.

Lựa chọn nguồn vốn

Nhà quản trị cần chọn lọc nguồn vốn có khả năng kiếm tiền lớn nhưng với mức chi phí thấp. Cải tạo đòn bẩy để tối đa hóa giá trị cho cổ đông.

Đầu tư các quỹ

Cần phân bổ nguồn lực tài chính vào các dự án, hoạt động hoặc tài sản đem lại giá trị gia tăng cao nhất và thường xuyên cho doanh nghiệp.

Xử lý thặng dư

Quyết định việc giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư hay chia cổ tức cho cổ đông, tùy vào chiến lược phát triển và nhu cầu vốn.

Quản trị tiền mặt

Đảm bảo doanh nghiệp luôn có đủ tiền để thanh toán các nghĩa vụ ngắn hạn. Đồng thời tối ưu hóa việc sử dụng tiền mặt.

Kiểm soát tài chính

Theo dõi, đánh giá và kiểm soát toàn bộ hoạt động tài chính nhằm hạn chế rủi ro, phát hiện kịp thời sai sót và gian lận.

Những khó khăn khi quản trị tài chính doanh nghiệp

Thách thức từ các yếu tố nội bộ

• Quản lý nguồn thu, nguồn chi căn cứ trên ước lượng, dự đoán, thiếu phân tích nên không thấy hết nguồn thu, không cắt giảm được chi phí.
• Kiểm soát công nợ chưa thường xuyên, chặt chẽ. Chưa có chính sách xử lý nợ rốt ráo dễ dẫn đến thiếu tiền.
• Kiểm soát không chặt chẽ vật tư hàng hóa, xuất nhập tồn kho, hàng gửi làm lãng phí vốn.
• Không có kế hoạch tài chính, thậm chí không kiểm soát được dòng tiền, kế hoạch thu trả nợ.

Thách thức từ các yếu tố bên ngoài

Bên cạnh những khó khăn từ nội bộ, môi trường bên ngoài cũng là yếu tố tác động lớn đến quản trị tài chính doanh nghiệp:

• Sự biến động về lãi suất, tỷ giá, lạm phát hay suy thoái kinh tế có thể ảnh hưởng đến chi phí vốn, dòng tiền và khả năng sinh lời.
• Luật thuế, chính sách nhà nước thay đổi có thể làm tăng chi phí tuân thủ.
• Giá cổ phiếu, trái phiếu, chi phí vay vốn và cơ hội đầu tư phụ thuộc vào diễn biến thị trường. Từ đó, gây khó khăn cho việc huy động vốn.
• Sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt đòi hỏi doanh nghiệp cần đổi mới trong chiến lược đầu tư để duy trì lợi nhuận.
• Doanh nghiệp xuất nhập khẩu dễ bị tác động bởi rào cản thương mại, biến động chuỗi cung ứng và chính sách của các nước đối tác.

Kết luận

Không có một giải pháp hay câu trả lời cụ thể nào chung cho tất cả các doanh nghiệp về vấn đề tài chính. Do vậy, để trở thành một nhà quản trị tài chính tốt, bạn cần nắm rõ những kiến thức về tài chính doanh nghiệp. 

Một quyết định tài chính không được cân nhắc, hoạch định kỹ lưỡng có thể gây nên những tổn thất lớn cho doanh nghiệp. Đòi hỏi các nhà quản trị tài chính doanh nghiệp phải luôn đánh giá được đúng đắn thực lực tài chính đơn vị, những thuận lợi, khó khăn về tài chính để có những chiến lược, sách lược phù hợp, kịp thời và hiệu quả.